Cushing bij paarden, wat is het?
De ziekte van Cushing bij paarden, ook het syndroom van Cushing of PPID (Pituitary Pars Intermedia Dysfunction) genoemd, is een hormonale ziekte. In de hypofyse – een kleine klier die zich in de hersenen bevindt – is de aanmaak van het hormoon ACTH (AdrenoCorticoTroop Hormoon) ontregeld. Hierdoor wordt er extra cortisol of anti-stresshormoon aangemaakt door de bijnieren.
Wat doet de verhoogde aanmaak van cortisol nu in het lichaam van het paard?
Eerst moet je weten dat elk paard vatbaar is voor stress – net zoals elke mens. Dit kan door een training of een wedstrijd maar ook door bv. te lang op stal te staan, geen hooi te krijgen, te lang moeten werken, een transport, … In élk geval van stress maakt het lichaam automatisch adrenaline (stresshormoon) aan. Tegelijkertijd wordt er in de bijnieren extra cortisol aangemaakt, met als doel de stress te doen dalen en de adrenaline terug op peil te brengen. Je lichaam wil immers niets liever dan altijd in balans te blijven!
Wanneer een paard echter chronische stress ervaart, worden door de combinatie van adrenaline en cortisol bepaalde lichaamsprocessen stopgezet, werken sommige organen niet goed meer én is er een merkbare invloed op het immuniteitssysteem van het paard, waardoor het vatbaarder zal zijn voor ontstekingen en virale of bacteriële infecties. Het lichaam gaat als het ware in “overlevingsmodus”.
Een andere bijwerking van cortisol is dat het zorgt voor meer glucose (suiker) in het bloed. Omdat het lichaam altijd in balans wil blijven, zal het hierdoor insuline gaan aanmaken. Dit heeft als gevolg dat de glucose in de vetcellen wordt opgeslagen. Echter, de insuline blokkeert de mogelijkheid van het lichaam om die vetcellen te gebruiken voor energie. Je paard wordt dus dikker en zal vetophopingen krijgen, het zogenaamde EMS (Equine Metabolic Syndrome). Een van de mogelijke bijwerkingen hiervan is op zijn beurt dan weer hoefbevangenheid. Bij EMS zitten de vetophopingen eerder op de schouders, staartbasis en nek. Een paard met PPID heeft daarentegen meestal vetopstapeling boven de ogen.
Hoe kan ik mijn paard helpen?
Veel paarden vertonen symptomen die sterk op de ziekte van Cushing gelijken. Er zijn echter heel weinig paarden die de ziekte écht hebben: slechts 1 op de 1000 pony’s en 1 op de 10 000 paarden!
Cushing is dan ook vooral een verzamelnaam voor 2 vaak voorkomende symptomen: stress en een verlaagd immuunsysteem. Het is dan ook van groot belang om je paard stressvrij te kunnen houden. Hier heb je zelf al een grote hand in : probeer je paard zo natuurlijk mogelijk te houden, ga op zoek naar de oorzaken van zijn stress…
We geven je al graag enkele algemene tips om je paard zo stress- en dus ook klachtenvrij mogelijk te krijgen. Gelukkige paarden maken immers gelukkige baasjes!
- Hou je paard op een zo natuurlijk mogelijke wijze
Hiermee bedoelen we uiteraard niet dat je je paard zomaar de vrije loop moet laten in het wild, maar wél dat je moet proberen om zo goed mogelijk aan zijn natuurlijke behoeften tegemoet te komen. Elk paard heeft nood aan vrije beweging (in een paddock of weiland), sociaal contact met soortgenootjes, aangepast voedsel…
- Ga na waar je paard stress van krijgt en doe er iets aan
Elk paard is anders: de ene zal stress krijgen van op transport te moeten, terwijl de andere net last heeft met de wedstrijd zelf. Het is van groot belang dat je je paard goed leert kennen, zodat je ook tijdig kan ingrijpen als het dier tekenen van stress vertoont. Let er hier bij op dat het ene paard dit sneller zal aangeven als het andere. Alert blijven is de boodschap!
Als je merkt dat je paard ergens stress van ondervindt, is het jouw taak als verzorger / eigenaar om deze situatie aan te pakken.
- Geef je paard voldoende beweging
Het paard is van nature een dier dat veel in beweging is. In sommige stallen blijven de paarden echter veel in hun box staan. Dit is zeker geen ideale situatie! Zorg er voor dat je paard voldoende kan bewegen – meteen ook het perfecte moment om aan zijn behoefte aan sociaal contact met soortgenootjes te voldoen!
- Zorg voor aangepast voedsel
Je paard heeft lang niet voldoende aan 2 schepjes brokken per dag! Het belangrijkste deel van zijn maaltijd bestaat uit ruwvoer. Zorg dat je paard heel de dag door iets te knabbelen heeft (gras, hooi, …).
- Laat je paard nakijken door een erkend Equina paardenshiatsu practitioner
Zij hebben de ervaring en de kennis om jou en je paard een gelukkiger, meer ontspannen leven te bezorgen!
Shiatsu als ondersteuning
Shiatsu kan voor jouw paard zeker een meerwaarde betekenen, zowel in het geval van Cushing als alle andere gevallen van stress. Het is een Oosterse acupressuur behandel- en massagetechniek die gebaseerd is op de filosofie van de Traditionele Chinese Geneeskunde. Shiatsu is geen manier om de stress “op te lossen”, maar kan je paard wel helpen om deze los te laten en zal er voor zorgen dat hij meer ontspannen en in balans is én dat het lichaam zichzelf begint te herstellen.
Wil je meer leren over hoe Shiatsu werkt? Dan is de Basics opleiding misschien iets voor jou!
Veelgestelde vragen over Cushing bij paarden
Kan ik nog met een cushing paard rijden?
Elke situatie is anders, dus hier is en gouden raad: kijk naar JOUW paard!
Als je paard nog op een normale manier kan stappen, draven en galopperen in vrijheid en zich energetisch nog goed voelt, is er geen enkele reden om niet meer met hem te rijden. Echter, als je merkt dat je paard erg loom is geen “geen zin” heeft om te bewegen, kan je concluderen dat hij veel pijn heeft. In dat geval is het natuurlijk niet zo’n goed idee om nog te gaan rijden.
Wat is de juiste voeding voor een paard met cushing?
Ook hier geldt de gouden regel: kijk naar joluw paard. Het is zeker voor een paard met Cushing belangrijk om op gewicht te blijven. Elk paard is anders, en daarom is het belangrijk om zelf goed naar je eigen paard te kijken en op zijn specifieke noden in te spelen. Immers, het oog van de meester maakt het paard vet… en dat willen we nu net vermijden!
We geven je graag enkele algemene tips mee:
- Mijd voer met veel graan. Dit geldt zeker voor paarden en pony’s die licht gereden worden, gevoelig zijn voor hoefbevangenheid of kampen met overgewicht.
- Voer kleine hoeveelheden, maar vaak per dag. Dit voorkomt grote pieken in het glucose- en insulineniveau en bootst bovendien de natuurlijke leefwijze van het paard beter na.
- Kies voor voeding die bestaat uit hoogwaardige eiwitten, vitaminen en mineralen.
- Voer je minder dan de aanbevolen hoeveelheid, vul de behoefte dan aan met een vitamine- of mineralensupplement.
- Kies vezels die een laag suiker- en zetmeelgehalte bevatten.
- Laat je voer analyseren op in water oplosbare koolhydraten, die ideaal gezien minder dan tien procent zouden moeten zijn.
- Week je hooi twaalf tot zestien uur lang (bij warm weer niet langer dan zes uur).
- Maak alle veranderingen in het dieet van je paard langzaam aan, dit geldt ook voor weideveranderingen.
- Voer maaltijden van minder dan een halve kilogram per maaltijd (voor pony’s nog minder)
- Overweeg het gebruik van een voedingssupplement dat kan helpen met het ondersteunen van een gezonde stofwisseling en immuunsysteem.
- Als het gewicht van je paard toe moet nemen, kies dan voor voer met een hoog vezel- en oliegehalte en laag zetmeelgehalte, of vraag een diëtist voor advies.
- Zorg ervoor dat je een strak ontwormingsschema hebt. Paarden met Cushing hebben vaak meer wormeneitjes bij zich.
Wat is het verloop van de ziekte van cushing bij een paard?
Zoals we al vaker aanhaalden is elk paard of elke pony anders. Bij elk dier zal het ziektebeeld dan ook anders zijn. Toch zijn er enkele algemene stappen merkbaar.
- Alle paarden en pony’s met het syndroom van Cushing krijgen lang haar, dat daardoor ook begint te krullen. Ze wisselen hun vacht nauwelijks of niet meer. Dit is het meest onschuldige gevolg van de ziekte.
- Het dier vermagert en wordt niet dikker als het veel eet.
- 24% van de paarden met Cushing lijden ook aan een of andere vorm van hoefbevangenheid. Op het moment dat dit zichtbaar wordt, is het hoefbeen meestal al gekanteld wat behandeling onmogelijk maakt. Dit is voor het paard een enorm pijnlijke situatie.
- 38% van de paarden gediagnosticeerd met Cushing krijgt een vorm van suikerziekte (diabetes mellitus). Het plast dan veel suikers uit waardoor zijn stal zoet zal ruiken. Ondanks het feit dat het paard de hele dag staat te eten, verliest het door het enorme vochtverlies toch gewicht. Deze paarden kunnen dan ook onmogelijk op rantsoen gezet worden (bv. in functie van een behandeling tegen hoefbevangenheid). In dat geval takelen ze immers nog sneller af.
- In sommige gevallen groeit de tumor in de hypofyse enorm hard. De druk op de hersendelen kan dan voor bijkomende problemen zorgen. Een paard kan bijvoorbeeld blind worden door deze druk of aangestuurd worden om enorm veel te drinken (en dus te plassen).
- 15% van de paarden met Cushing hebben een vetbultje boven de ogen, daar waar eigenlijk een kuiltje moet zijn.
De ziekte kan zich per dier enorm verschillend manifesteren omdat de symptomen afhankelijk zijn van de complicaties en de aard van het dier. Zo komt hoefbevangenheid – wat weinig goed betekent – gelukkig lang niet in alle gevallen voor!
Vaststelling en behandeling van het syndroom van Cushing
Bij een vermoeden van het syndroom van Cushing, op basis van de uiterlijke kenmerken, wordt er een bloedonderzoek gedaan. Dit is de beste manier om de ziekte officieel vast te stellen. Bij paarden die de ziekte hebben, zullen de ACTH-waarden immers opvallend hoog zijn. Ook een urinetest kan uitstel bieden: hierin is een merkbaar grote hoeveelheid corticosteroïden aanwezig.
Jammer genoeg kan het syndroom van Cushing niet genezen worden. Het is gelukkig wel mogelijk om het paard zo lang mogelijk stabiel en gelukkig te houden. Enerzijds kan hiertoe medicatie op basis van de werkzame stof Pergo lide toegediend worden. Deze medicijnen, Pra scend genaamd, zorgen er voor dat het afgeven van grote hoeveelheden hormonen, veroorzaakt door de tumor in de hypofyse, wordt geremd. Er zijn goede resultaten gekend van deze medicijnen: de paarden gaan weer verharen en de suikerziekte verdwijnt tijdelijk. Helaas is het proces in het hoofd van het paard niet te stoppen.
Naast het toedienen van medicatie, kan shiatsu ook een goede oplossing zijn. Deze behandel- en massagetechniek zorgt er voor dat het paard zijn stress zal kunnen loslaten. Dit is uiteraard een heel belangrijke stap naar het hebben van een gelukkig en klachtenvrij paard.
Het kostenplaatje van een Cushing-paard
“Mensen met paarden hebben de hemel op aarde, maar als ze sterven valt er niks te erven.” Deze slogan gaat nog steeds op, en helaas eens te meer in het geval van paarden met het syndroom van Cushing.
Via de traditionele westerse geneeskunde komen we maar bij één oplossing terecht: het hierboven vernoemde middel Pra scend, wat een serieus kostenplaatje met zich mee brengt. Dit is echter niet altijd zo geweest. Tijd voor een kort stukje medische geschiedenis…
Het was al langer bekend dat het middel Pergo lide goede resultaten gaf in de strijd tegen Cushing. Dit medicijn was in principe bedoeld voor humaan gebruik, maar dit was geen probleem: in de meeste landen waar het product op de markt gebracht wordt geldt de zogenaamde “cascade-regeling”. Deze houdt in dat een dierenarts enkel geregistreerde dierengeneesmiddelen mag voorschrijven (en dus geen humane geneesmiddelen), tenzij er voor een bepaalde ziekte geen geregistreerd middel voor dieren beschikbaar is. Dit was gedurende lange tijd het geval met Pergo lide, en zodoende werd het humaan geneesmiddel gebruikt in de dierengeneeskunde.
Het duurde helaas niet lang voor de pharmaceutische gigant Boehringer-Ingelheim hier lucht van kreeg en het gat in de markt gevonden leek te hebben. De firma liet het medicijn Pergo lide wereldwijd registreren als dierengeneesmiddel onder de naam “Prascend”. Aangezien er nu dus wél een dierengeneesmiddel bestaat voor het syndroom van Cushing, zijn dierenartsen wettelijk verplicht om Prascend voor te schrijven.
Op zich vormt dit alles geen probleem… Ware het niet dat Boehringer-Ingelheim de prijs van de medicatie enorm verhoogd heeft. Ze voerden een prijsstijging door van maar liefst bijna 400%, waardoor een eigenaar die voorheen 38 euro per maand kwijt was aan medicatie nu plots tussen de 166 en 175 euro moet ophoesten. Deze berekening is gebaseerd op een dosering van 1mg Pergo lide per dag, maar er zijn echter genoeg gevallen bekend waarbij de paarden hogere doseringen krijgen. Bovendien dient de dosis na verloop van tijd sowieso opgedreven te worden – en dit niet voor even, maar voor altijd!
Het resultaat van deze absurde prijsstijging? Veel eigenaren kunnen deze medicatie niet meer betalen, waardoor dieren onnodig pijn lijden of vroegtijdig ingeslapen worden.
Meer en meer mensen keren de traditionele geneeswijze dan ook de rug toe en gaan verder kijken dan dat. Paarden met de ziekte van Cushing zijn vaak gebaat met een shiatsu-behandeling. Net als de klassieke medicatie zal deze helaas de ziekte niet kunnen genezen, maar het zal er wel voor zorgen dat je paard een veel gelukkiger en meer ontspannen leven kan leiden. En daar doen we het toch voor, niet?